GORA SAN JUAN!!!

La noche del 24 de junio es mágica en el imaginario vasco. Cruzamos el solsticio de verano y el sol ha llegado a su máxima altura. Es la hora de las hogueras, en ambiente familiar o rodeado de los amigos en alguna fiesta preparada al efecto. Es el momento de creer que existe un nexo entre el hombre y la mujer, con el cosmos, la tierra y la naturaleza. Es cierto, porque al fin y al cabo somos naturaleza. Fuego, agua, aire, sol, luna, estrellas...Todo eso somos.

El socio de Celedones de Oro Iñaki Lasa nos describe en las líneas que siguen el significado de todo lo anterior. Eskerrik asko, Iñaki.

 =====..=====

      Ekainaren 24. Gehienetan egunez bero eta gauez giro goxoa. Euskal Herriko bazter askotan festa eta jaia.

      Udako solstizioa. Eguzkiak jo du gailurra eta jarri zaigu buru gainean. Ederki berotzen du kaxkarra eta berotuko du ederki udara guztian, baina ez da gorago igoko, baizik eta beheranzko bidea hartuko du, abenduko solstizioan mendi-leporaino jaitsi arte. 

      San Juan bezpera gau magikoa. Mendi, baserri eta herrietako plazetan su mardulak piztuko dira eta suaren inguruan izango da musika, dantza eta festa, Indioen tribu batean sua edo totem baten inguruan egiten duten antzera. Sua hondartzan bada berriz, izango da gazte koadrilarik ere “botelloi” baten inguruan. Ze nolako aukera eta gau-giroa!

      Ohiturak ohitura, batzuk ongi gordetzen ditugu gure gozamenerako eta ongi pasatzeko benetan egokiak direnean. San Juan bezperako gaua, gau goxoa, beroa, neska-mutilen jolas-algaren giro aparta. Gabonetan, neguko solstizioan berriz, kalean edo etxean, familian, lagun giroan, supazterrean epelean eta beti kontsumo bideetan lepo, opariak opari.

      Solstizioa: eguzkiari begira sua, ura, magia (San Joanetan lizar makilak edo eguzki-loreak ateetan. Olentzero, subil-enborra sutan, ur bila gauerdian iturrira eta antzeko magia kontuak) zenbat aldiz adierazi edo eman digute elementu hauen berri antropologoek. Egia da pertsona batzuk jakin badakitela, entzun  dutela gai honen inguruan hainbat aldiz, baina … zer? Joxe Migel Barandiaranetik  hasita hainbat ikertzailek jaso izan dituzte ohitura zaharrak. Hauei esker, ahoz aho, belaunaldiz belaunaldi gorde dutenaren berri iritsi zaigu guri ere zerbait. Baina … zer?

      Gaurko gizakia adimen-arrazoinduaren  garaiko gizakia da. Arrazoimeneko maila batean bizi da eta ez da Leze-txikin bizi izan zen Kromañon gizaki hura.

      Udako edo neguko solstizioko ohituren berri zerbait badugu. Ohitura horien zergatia jakin nahiko genuke. Zergatik sua, ura eta gainontzeko magiak? Behar bada, naiz eta bide enpirikoak ez izan, intuizioz bederen, erantzunak aurkitzen saiatu beharko genuke.

      Solstizioko elementuei buruz (sua, ura, magia ,…) azalpenak eman izan dituzte: argia, berotasuna, gardentasuna, bizia, elementu garbitzaileak, e. a. Baina nik haratago joan nahi nuke, gizakiak elementu hauekin izan duen loturetaraino.

       GIZAKIA, KOSMOSA, LURRA ETA NATURA

       Burgosko Atapuercako indusketekin oroitzen naiz une honetan. Duela milioi bat urtetako gizakiaren aztarnak aurkitu omen dituzte. Hobeto esanda, aurregizakiarenak. Zer ote zuen gizaki hark gaurko gizakitik? Oraindik guztiz zutik ibiltzeko gauza ez zen gizakia.

       Hainbat ikerlariek (antropologoek, espeleologoek, psikologoek e.a.) gizakiaren eboluzioari buruzko ikerketak egin dituzte eta gehienak ados daude lehen gizakiak naturarekin zuen loturaz mintzatzerakoan. Natura aipatzen dugunean kosmosa ere bertan sartzen dugu (eguzkia, ilargia, izarrak) eta eguratsa magikoa ere bai (tximistak, trumoiak, haizeteak, euriak, kazkabarrak, …)

       Lehen gizaki hark ez zuen bere burua naturatik at ikusten, naturako parte bezala baizik. Izan ere, bere burua bera bezala ikusteko gaitasunik ere ez bai zeukan. Bera eta natura bat ziren. Masa bat, gorputz bat (Bere nortasunaren kontzientziarik gabe). Geroago, (milaka urtetako prozesua) “bere buruaren jabe”, bera gizaki bezala bazela konturatzen hasi bazen ere, ez zuen naturatik kanpo ikusten bere burua. Horregatik naturarekin bat izaten jarraitzen zuen. Naturarekin erabat lotua zegoen, magiazko lotura baten bidez lehenik eta mitologiazko lotura batekin ondoren. Bitartean milaka eta milaka urte pasa ziren. Baina, baita ere esan behar da, bere buruaren jabe, bere nia (egoa) sendotzen zihoan heinean, naturatik banatzen, aldentzen hasi zela.

       

Gizakia erdigune bihurtu denetik, adimena eta bere arrazonamendua zentro bezala hartu dituenetik, badirudi naturaren beharrik ez duela sentitzen, zoritxarrez. Bera eta bere garapen intelektuala nahikoa ditu. Horrela bizi gara mundu gaixo honetan! Gaurko gizakia kosmosa, lurra, natura, … beharrezkoak ez balitu bezala bizi da. Nolako astakeria!! Ondorioz, ahaztu egin zaigu funtsean zer garen. Baina ez diezaiogun adimenaren garapenari kulparik bota. Adimena, arrazonamendua gizakiak eboluzioan lortu duen tresnarik ederrenetakoa da. Baina, tresna bat. Tresna  zoragarri honek berarekin ekarri du nortasun faltsua (nia, egoa) eta adimena kudeatzea oso zaila da.

       Gaurko gizakiak, gezurra badirudi ere, duela milioi bat urtetako aurregizakiak zuen lotura berdin berdina du bere sakonean naturarekin, eguzkiarekin, ilargiarekin, izarrekin, … Nahiz eta aspirinak hartu buruko mina kentzeko. Errealitate hau onartzen ez duenak ez daki arnasten duen aireari esker dagoela bizirik. 

       Beraz, sua, ura, airea, eguzkia, ilargia, izarrak, … den dena gure parte da eta ez da posible hauen besarkada gabe bizitzea. Egokiago esanda, “gure parte” kendu beharko genuke eta dena da (gu barne) esan.

       Bai, ospatu, poztu, goxatu gure ohiturak, baina ez ahaztu ohitura hauek gure aurrekoen ospakizun sakonak eta sakroak direla eta guk ere euren antzera badugula zer ospatu: eguzkiaren argia, berotasuna, energia, alaitasuna, … Bizi sakonki San Juanak!!!

Testua: Iñaki Lasa Nuin 

Argazkiak: Aiurri,  Asier Elorza, la noticia.com

MIKEL DELIKA: CELEDON DE ORO 2020 URREZKO ZELEDONA

 

Se han presentado diecisiete candidaturas – record de participación- y el jurado ha realizado una labor minuciosa de valoración de las mismas. Se han tenido en cuenta todas y cada una de las características de los candidatos/as y se ha decidido tras una rigurosa selección.  Como en todos los premios, habrá personas y entidades que, tras el fallo, sentirán una especie de desilusión al no ser ellas las elegidas. Es inevitable. Ni en el jurado se ha pensado igual a la hora de la elección. Lo que sí hay que remarcar es que el jurado una vez más ha sido riguroso, y no se ha dejado llevar solamente del corazón.

Estamos contentos porque ha vuelto a presentarse un número creciente de candidatas femeninas. Y no hay duda de que esa aparición cada vez más numerosa de mujeres llevará en breve al galardón a mostrar en su justa medida la participación de ellas en el desarrollo integral de nuestra sociedad.

Tras las deliberaciones del jurado se ha decidido que el premio Celedón de Oro 2020 recaiga en:

MIKEL DELIKA

El jurado ha valorado fundamentalmente su labor de artesano artista.

De profesión vidriero, artista vidriero. Sin embargo la profesión estaba fuera de sus objetivos académicos. A mediados de los años 80, el mundo de la vidriera le atrae y decide dedicarse a él profesionalmente.

Desde su taller en la calle Txikita, en el Casco Viejo de Gasteiz, ha dado el salto y hoy es un referente internacional en este sector artesano.  Su Estudio y Plan Director de las vidrieras de la Catedral de Santa María, fue  incluido por la prestigiosa British Society of Master Glass Painters (Sociedad Británica de Maestros Vidrieros) dentro de su foro de debate sobre las Buenas Prácticas de Conservación.

Sus trabajos están presentes en la reforma de la citada Catedral de Santa María, en el Seminario de Comillas, en la Catedral de Jaén, en la Casa de Juntas de Gernika…. La vidriera que preside la cubierta de la antesala del segundo piso del palacio de la Diputación, es obra de Mikel y está basada en la transcripción al vidrio de una de las Diez Melodías Vascas de Jesús Guridi.

Por otra parte, la última restauración de los faroles de la Procesión del Rosario tiene mucho de su saber hacer. De la misma manera que el paso del misterio luminoso que salió de su taller para incorporarse a la procesión hace algunos años. Mikel se encarga además del mantenimiento de los elementos de vidrio de la Procesión.

Mikel es el artesano artista reconocido a nivel internacional, que seguramente por su enraizamiento en el suelo de su tierra crece día a día y vive como nadie las palpitaciones populares. Es Heraldo de las fiestas de San Prudencio, y es un vitoriano que vive las fiestas de la Virgen Blanca como un blusa más.

Mikel Delika es, además, esa persona que va siempre con la sonrisa por delante, con un cartel colgado en el pecho en el que se lee “disponible”

Vitoria-Gasteiz, 11 de junio de 2021

======..=====

Hamazazpi hautagaitza aurkeztu dira – inoizko kopururik handiena - eta epaimahaiak horien balorazio zorrotza egin du. Hautagaien ezaugarrietako guztiak hartu dira kontuan eta aukeraketa zorrotza egin ondoren erabaki da. Sari guztietan bezala, izango dira epaia ezagutu ondoren, nolabaiteko etsipena sentituko duten pertsona eta entitateak, sarituak izan ez direlako. Saihestezina da. Epaimahaikideek ere ez dute denek berdin bozkatu. Baina azpimarratu behar da  epaimahaia zorrotza izan dela berriro ere, eta ez duela bihotzaren aginduetara bakarrik jardun.

Pozik gaude emakumezko hautagaiak gero eta gehiago direlako. Zalantzarik gabe, emakume hautagaietako kopuruaren goranzko joerak laster ekarriko du golardoa emakumeen eskuetara maiztasun gehiagorekin iristea,  gure gizartearen garapen integralean haiek parte hartzen duten neurrira ailegatuz.

Epaimahaiaren deliberamenduaren ondoren, 2020ko Urrezko Zeledona saria emango zaio:

MIKEL DELIKA

Epaimahaiak funtsean baloratu du artisau artista gisa egindako lana.

Lanbidez beiragile, beiragile artisau artista. Baina lanbidea bere helburu akademikoetatik kanpo zegoen. 80ko hamarkadaren erdialdean, ordea, beirateen munduak erakarri zuen eta horretara profesionalki dedikatzea erabaki zuen.

Gasteizko Alde Zaharreko Txikita kalean duen lantegitik jauzia eman du eta gaur egun nazioarteko erreferentzia da artisau sektore honetan. Santa Maria katedraleko beirateei buruzko bere Azterketa eta Plan Nagusia, British Society of Master Glass Painters (Beiragile Maisuen Elkarte Britainiarra) ospetsuak kontserbazio praktika onak eztabaidatzeko bere foroan sartu zituen.

Delikaren lanak aipatutako Santa Maria katedralaren erreforman daude, Comillaseko seminarioan, Jaeneko katedralean, Gernikako Junten Etxean ... Arabako Diputazio Jauregiko bigarren solairuko gelaxkako teilatuaren buru den beiratea Mikelen lana da eta Jesús Guridiren Hamar Euskal Melodietako bat kristalean transkribatzean oinarrituta dago.

Bestalde, Arrosarioko Prozesioko farolen azken zaharberritzeak badu Mikelen on egitearen hainbat ukitu, duela urte batzuk prozesiora inkorporatzeko bere tailerretik atera zen misterio argitsuaren pasoaren antzera. Prozesioko beirazko elementuak mantentzeaz ere arduratzen da Mikel.

Nazioartean ezaguna den artisau artista da Mikel. Ziur asko sustraiak bere lurrean ongi errotuak dituenez, egunetik egunera hazten den artisaua da,  inork ez bezala palpitazio herrikoiak bizi dituena. San Prudentzio jaien iragarlea da Mikel Delika, eta Andre Maria Zuriaren jaiak blusa arrunt batek bezala bizi dituen gasteiztarra da.

Mikel Delika, bestalde, irribarrea beti aurrean duen pertsona da, bularraldetik zintzilik "eskuragarri" dioen kartel bat darakutsana.

 

Gasteiz, 2021eko ekainaren 11

 

 Argazkiak: Mikel Delika, Urrezko Zeledonak