lunes, 1 de diciembre de 2025

EUSKARAREN NAZIOARTEKO EGUNEAN - EN EL DIA INTERNACIONAL DEL EUSKERA

 


Aurten ere nazioarteko eguna ospatzen dugu, iragan mendean Eusko Ikaskuntzari horrela izan behar zuela otu zitzaiolako. Eta ospakizunaren lehen mendea oraindik betetzeke, badirudi hastapenetako agenteak ahaztu egin dituela euskal gizarteak, eguneroko gurpil irensleak eszenategi eta protagonista berriak behar baititu, ibilbidean garatuko bada. Eta nire ikuspuntu historikotik pena pixka bat ematen badit ere, barnean halako poztasun mingotsa antzematen dut: aitzindari haien helburua lortzen ari dela iruditzen zait.

Euskara bizirik dago eta aurrerantz proiektatzen du. Hizkuntzak erakunde biziak dira - nik esango nuke hilak ere oroimenean bizi direla haietara jotzen dugunean- errealitatera eta testuinguru soziokulturalera egokitzen direnak. Areago, hizkuntzek bizitzaren gaineko ikuspegi desberdina ematen dute, haien hiztunek tokian tokiko zirkunstantziei aurre egiteko une bakoitzean erabilitako berbaldiaren arabera. Horrek esan nahi du hizkuntzak garatu egiten direla, aldatu, nahiz eta ez naizen ausartzen aitortzera beren corpusean aberatsagoak bilakatzen diren ala ez. Hizkuntza bateko hiztunek ezagutuko bagenu nola joan den aldatzen gurea, agian irekiagoak izango ginateke, enpatikoagoak.

Hizketan jartzen gara eta gure ideiak eta arrazoinamenduen espresabidean bada halako lotailu bat, ikusezina, hainbat pista ematen dituena hizkuntzaren garapenari buruz. Alboko hizkuntzen -  baita ez hain hurrenekoen eragina nabarmena gerta daiteke. Euskararekin garbi froga daiteke, bekoki zabaleko azterketa xume baten bitartez. Alderantzizko norabidean gerta daitekeen bezala, noski. Hizkuntzak ez dira puruak, orban gabeak, arrazoi sinple batengatik: komunikatzeko tresnak direlako. Giza harremanik ezean bakarrik iraungo lukete tatxarik gabe… baina horrek beste estatus batean utziko luke kolektiboa… Amazonetako oihan itxienetako ilunetan omen direnen mailan.

Nazioarteko Euskararen Egunean, bai euskaldunei bai euskara ez dutenei lasai eta aurreiritzirik gabe inguruko hizkuntzei begiratzea eskatuko nieke, ea adostasun puntuak aurki ditzakegun ikusteko. Adituek diotenez, hizkuntzek inguratzen gaituzten munduaren pertzepzioa moldatzen dute, agian beste hizkuntza bati buruz gehiago ikasteko ahaleginak, gure mundu-ikuskera aldatzen ez badu ere, gure ingurukoak begi berriekin ikusten lagunduko digu.

 

Este año también celebramos el Día Internacional del Euskera, fiesta que en el siglo pasado Eusko Ikaskuntza la puso en marcha reivindicando nuestro idioma. Sin siquiera haber cumplido el primer siglo de celebración, parece que la sociedad vasca ha olvidado a aquellos pioneros, ya que el torbellino cambiante de acontecimientos diarios necesita nuevos escenarios y protagonistas para seguir su curso. Y aunque desde mi perspectiva histórica me produce cierta tristeza, internamente percibo una especie de alegría agridulce: pienso que aquel grito reivindicativo está logrando su objetivo.

El euskera está vivo y proyecta hacia el futuro. Las lenguas son entidades vivas —diría que incluso las muertas perviven en la memoria cuando recurrimos a ellas— que se adaptan a la realidad y al contexto sociocultural. Además, las lenguas ofrecen una perspectiva diferente de la vida para afrontar las circunstancias locales en cada momento. Esto significa que las lenguas se desarrollan, cambian, aunque no me atrevo a afirmar si se enriquecen o no. Si nosotros, los hablantes de un idioma determinado, supiéramos cómo ha ido evolucionando el nuestro, quizá seríamos más abiertos, más empáticos.

Hablamos, y en la expresión de nuestras ideas y razonamientos existe una especie de vínculo invisible que ofrece varias pistas sobre el desarrollo del lenguaje. La influencia de las lenguas vecinas —e incluso de las no tan cercanas— puede ser significativa. Esto se puede demostrar claramente con el euskera, mediante un análisis sencillo con mente abierta. Como también puede ocurrir en sentido inverso, por supuesto. Las lenguas no son puras ni inmaculadas, por una razón simple: son herramientas de comunicación. Solo sobrevivirían intactas en ausencia de contacto humano externo… pero eso dejaría al colectivo en una situación diferente, al nivel de aquellos que supuestamente habitan en las selvas más oscuras y aisladas del Amazonas.

En el Día Internacional del Euskera, yo pediría tanto a vascoparlantes como a ajenos al euskera que miremos con calma y sin prejuicios los idiomas vecinos, para ver si encontramos algo en común. Ya que los expertos afirman que las lenguas condicionan nuestra percepción del mundo que nos rodea, un esfuerzo por conocer mejor el idioma del otro, aunque no nos haga ver de la misma manera el mundo, nos ayudará a mirar con otros ojos al vecino.  

Testua: Josemari Velez de Mendizabal

Argazkia: Ekain

1 comentario: